Spółka akcyjna
Spółka akcyjna:
– ma osobowość prawną
– sama odpowiada za swoje zobowiązania
Odpowiedzialność za zobowiązania zarządu spółki -> odpowiedzialność odszkodowawcza za szkody wyrządzone spółce.
Zarząd, rada Nadzorcza, Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy
Założyciele spółki akcyjnej -> osoby fizyczne, osoby prawne, ułomne osoby prawne.
Jednoosobowa spółka z o. o. nie może założyć jednoosobowej spółki akcyjnej.
Dopuszczalne jest zawiązanie jednoosobowej spółki akcyjnej.
Procedura zawiązywania spółki akcyjnej:
W spółce akcyjnej nie ma klasycznej umowy.
Są dwa akty:
Statut spółki – podstawa do utworzenia spółki, sprawy organizacyjne, nie zawiera zobowiązania do wniesienia do spółki wkładów (następuje to dopiero w aktach o objęciu akcji – art. 313 KSH)
Założenie spółki akcyjnej:
– sporządzenie statutu w formie aktu notarialnego
– objęcie akcji na mocy innych dokumentów
– powołanie władz spółki (zarząd, Rada Nadzorcza)
– pokrycie kapitału zakładowego zgodnie z brzmieniem statutu
– wpis spółki do rejestru sądowego
Sporządzenie statutu spółki akcyjnej:
– czynność konieczna
– w formie aktu notarialnego
– reguluje “ustrój” spółki
– podpisują go założyciele
– sporządzenie statutu nie rodzi jeszcze zobowiązań
Minimalna treść statutu (art. 304 KSH):
– firma i siedziba spółki – dodatek “spółka akcyjna” (w obrocie skrót S. A.), siedziba – miejscowość
– przedmiot działalności spółki – konkretyzacja celu
– czas trwania spółki (jeśli oznaczony)
– wysokość kapitału zakładowego (minimum 100 000 zł) -> prawo bankowe i ustawa o działalności ubezpieczeniowej nakładają wyższe wymogi -> przepisy szczególne
Art. 309 KSH – w spółce akcyjnej nie ma wymogu pokrycia całości kapitału zakładowego przed rejestracją.
Określenie struktury kapitału zakładowego -> jak dzieli się na akcje.
Akcje w spółce akcyjnej są zawsze równe, mają równą wartość nominalną. Minimum kodeksowe – 1 grosz.
Akcje mogą być imienne i na okaziciela. Umowa spółki powinna to określić.
Wymóg emisji akcji imiennych może wynikać z przepisów szczególnych.
Akcje zwykłe i uprzywilejowane -> statut musi wskazywać, które akcje są uprzywilejowane oraz sposób uprzywilejowania
– liczba członków zarządu i Rady Nadzorczej, można określić w sposób widełkowy np. “od 1 do 5”
– podmiot uprawniony do powoływania członków organów spółki
– nazwiska i imiona lub firmy założycieli
Art. 304 paragraf 2:
– dodatkowe tytuły do uczestnictwa w dochodach spółki (przede wszystkim świadectwa założycielskie), o ile spółka je przewiduje
– obowiązki związane z akcjami, jeśli nałożone
– jeżeli ma być dopuszczone umorzenie akcji, to ma być przewidziane w statucie
– dopuszczenie zbywalności akcji (może dotyczyć tylko akcji na okaziciela)
– uprawnienia osobiste, o ile przysługują akcjonariuszom
– przybliżona wielkość kosztów związanych z utworzeniem spółki
Art. 304 paragraf 3:
– statut może zawierać odmienne postanowienia, o ile przepisy to przewidują
– statut może zawierać dodatkowe postanowienia (jeżeli konkretna kwestia nie została wystarczająco wyczerpana w KSH, nie narusza dobrych obyczajów, nie ma sprzeczności z naturą stosowaną w spółkach akcyjnych)
Statut zwykle szczegółowo reguluje zasady funkcjonowania organów spółki.
Osoby podpisujące statut to założyciele.
Podpisanie statutu nie rodzi zobowiązań.
Art. 313 KSH
Objęcie akcji (akt notarialny).
Przyszli akcjonariusze w aktach o objęciu akcji oświadczają, ile akcji obejmują, o jakiej wartości nominalnej i jednocześnie wyrażają zgodę na brzmienie statutu i założenie spółki.
Wkłady – w aktach o objęciu akcji -> akcjonariusze zobowiązują się wnieść do spółki wkłady.
Objęcie może być rozłożone w czasie.
100% kapitału zakładowego musi być objęte, aby spółka powstała.
W aktach o objęciu spółki akcjonariusze stwierdzają dokonanie wyboru władz spółki “Zgadzam się na członków rady nadzorczej / zarządu powołanych przez założycieli”.
W momencie objęcia -> spółka ma organa.
Dokonanie wpłat lub wniesienie wkładów na kapitał zakładowy.
Art. 309 KSH
Akcjonariusz nie może objąć akcji po cenie niższej od wartości nominalnej. Cena jednak może być wyższa od wartości nominalnej.
Cena emisyjna – akcjonariusz ją płaci. Cena ponad wartość nominalną – musi być wniesiona przed rejestracją spółki. Jeżeli akcje mają charakter gotówkowy – przed rejestracją – ¼ kapitału przed rejestracją.
Przykład: Wartość nominalna 1 zł, Wartość emisyjna 1,5 zł -> ¼ kapitału zakładowego = 50 gr -> Kapitał zakładowy 100 000 zł, Akcje gotówkowe
Termin -> 6 miesięcy od sporządzenia statutu. Objęcie akcji.
Spółka akcyjna w organizacji -> z momentem objęcia 100% kapitału zakładowego. Art. 11-12-13 KSH
Spółka w organizacji reprezentowana przez zarząd, pełnomocnik powoływany jest jednomyślną uchwałą.
Wpisanie spółki do rejestru.
Model ulega komplikacji, gdy kapitał zakładowy określony jest widełkowo.
Art. 310 paragraf 2 -> określenie kapitału zakładowego przez podanie wartości minimalnej lub wartości maksymalnej albo też obu tych wartości.
Minimalna wysokość kapitału zakładowego -> swoboda w przyjmowaniu oświadczeń o objęciu akcji. W momencie objęcia akcji spółka jednak nie powstaje -> konieczne jest oświadczenie zarządu w formie aktu notarialnego, które doprecyzuje kapitał zakładowy -> oświadczenie momentem powstania spółki akcyjnej w organizacji jako podmiotu prawa.
Można dopuścić kolejne objęcia akcji, ale trzeba złożyć kolejne oświadczenie woli -> do momentu rejestracji spółki.
Spółka w organizacji powstaje z momentem pierwszego oświadczenia woli.
Maksymalna wysokość kapitału zakładowego -> wymóg minimalnego ustawowego kapitału zakładowego + oświadczenie zarządu -> spółka powstaje.
Sporządzenie statutu, objęcie akcji, doprecyzowanie kapitału zakładowego, rejestracja spółki.
Gdy do spółki będą wnoszone przede wszystkim aporty – art. 311.
W trzech przypadkach założyciele muszą sporządzić sprawozdanie założycielskie:
– aport
– zapłata wynagrodzenia w formie usług (za usługi)
– spółka nabywa mienie (prawa) przed rejestracją spółki
Gdy aporty -> kto daje wkład i co jest przedmiotem, ile akcji za wkład,, po co spółce ten wkład, metoda wyceny wkładu.
Komu wynagrodzenie, za co i w jakiej wysokości.
Od kogo mienie, za jaką kwotę, przedmiot nabycia, po co nabywane mienie.
Sprawozdanie poddane kontroli przez biegłego rewidenta wyznaczonego przez sąd.
Założyciele składają stosowny wniosek do sądu rejestrowego. Biegły rewident przekazuje sprawozdanie do sądu i sąd przekazuje opinie założycielom.
Art. 312 ze znaczkiem 1 – odstąpienie od badania wkładów niepieniężnych (wyjątek, nie trzeba znać szczegółów).
Kiedy trzeba sporządzać sprawozdania – art. 313
Jeżeli akcjonariusz wnosi wkłady niepieniężne.
Art. 314 – akcjonariusze znają treść sprawozdania (opinię biegłego rewidenta).
Sprawozdanie przez aktami o objęciu akcji.
Statut, badanie, sprawozdanie, objęcie.
Założyciele mogą nie zgadzać się z opinią biegłego rewidenta -> spór rozstrzyga sąd rejestrowy. Jeżeli sąd uzna to za stosowne -> może powołać innego biegłego rewidenta.
Pokrycie kapitało zakładowego w sytuacji, w której do spółki wnoszony jest aport – art. 309 paragraf 4.
Jeżeli akcje obejmowane są za wkład niepieniężny -> kapitał zakładowy pokryty przed rerejstracją spółki przynajmniej w wysokości ¼ wartości minimalnej.
Kapitał zakładowy = 500 000 zł (akcje po 1 zł)
Wkład pieniężny
Minimalne wpłaty na kapitał = 125 000 zł
Kapitał zakładowy = 500 000 zł
Wnoszone aporty
Minimalne wpłaty na kapitał = 25 000 zł
Jeżeli występują i jedne i drugie wkłady -> to stosujemy do akcji za gotówkę – poprzednie zasady.
Aporty muszą być wniesione do spółki w terminie 1 roku od momentu rejestracji.
Art. 315 – wpłaty mają być dokonane na konta spółki bezpośrednio lub pośrednio (przez firmę inwestycyjną) prowadzone przez bank.
Zgłoszenie spółki do rejestru sądowego – przez zarząd spółki. Wniosek o rejestrację spółki składa zarząd.
Koszty – akty notarialne, wpis do rejestracji – 1000 zł, ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym – 500 zł.
Zgłoszenie na urzędowych formularzach. Dołącza się stosowne dokumenty (m. in. statut spółki, akty o objęciu akcji).
Oświadczenie członków zarządu, że minimalne wpłaty na pokrycie kapitału zakładowego zostały wniesione, potwierdzenie przez bank wpłat, oświadczenie członków zarządu o wniesieniu aportów, dokumenty o utworzeniu władz spółki.
Jeżeli konieczne było zezwolenie organów publicznych na powstanie spółki (np. spółki prowadzące działalność ubezpieczeniową -> KNF zatwierdza statut takiej spółki) -> potrzeba dołączyć zezwolenia.
Oświadczenie zarządu doprecyzowujące wysokość kapitału zakładowego, o ile było takie.
Wpis spółki do rejestru powoduje powstanie spółki. Jeżeli spółka nie zgłoszona w terminie 6 miesięcy lub sąd oddali wniosek o rejestracji spółki, to spółka taka ulega rozwiązaniu. Zarząd spółki powinien powiadomić osoby, które mają interes prawny.
Akcja:
– ułamek kapitału zakładowego. Minimalna wartość akcji – 1 grosz
– prawo podmiotowe akcjonariuszy (ogół uprawnień wynikających z uczestnictwa w spółce)
– dokument / papier wartościowy potwierdzający udział w spółce
Dokument akcji = akcja w rozumieniu papieru wartościowego
Cechy akcji:
– dokument ten inkorporuje prawo podmiotowe, akcjonariuszem legitymowanym do jego wykonania jest każdy ówczesny posiadacz (akcje na okaziciela) lub wymieniony w tekście dokumentu (akcje imienne)
– papier wartościowy opiewający na udziały w spółkach
– papiery na okaziciela i imienne
-> nie występują akcje na zlecenie
-> za uprawnionego uważa się osobę, która została wpisana do księgi
– deklaratywny papier wartościowy – dla powstania prawa i wykonywania niektórych uprawnień nie jest niezbędne posiadanie
– akcjonariuszem jest się od momentu objęcia akcji, a nie wydania dokumentów akcji
– papiery wartościowe emitowane w serii inkorporującej wiele jednostkowych praw podmiotowych o w zasadzie identycznej treści
Art. 333 – akcje mogą być wydawane w odcinkach zbiorowych w celu oszczędzenia kosztów (wymogi, jakie kodeks stawia akcji, inkorporowane co najmniej dwie akcje)
– akcje są niepodzielne
– mogą być przedmiotem wspólności (kilka osób może nabyć)
Od zakazu podziału akcji na części należy odróżnić zmianę wartości nominalnej akcji – przez stosowną zmianę statusu doprowadza się do zwiększenia wartości akcji, podział wartości nominalnej.
Forma dokumentowa akcji:
– tradycyjny dokument składa się z części, która ucieleśnia prawo podmiotowe -> część zwana płaszczem, mogą być kupony dywidendowe oraz talon na nowy dokument gdy wyczerpią się kupony
– art. 328 KSH – w formie pisemnej, opatrzony pieczęcią spółki oraz podpisami członków zarządu (zgodnie z zasadą reprezentacji), podpis może być powielany mechanicznie
– firma, siedziba, adres spółki, sąd rejestrowy i numer, data i miejsce rejestracji, wartość nominalna akcji, seria, numer, rodzaj akcji, szczególne uprawnienia z akcji, postanowienie statutu o obowiązku związanym z akcją
W przypadku akcji imiennych może być zaznaczona wysokość wpłaty na akcję
– gdy brakuje któregoś z pierwszych elementów -> dokument akcji jest nieważny
Tradycyjnej formy dokumentowej nie mają akcje w spółkach publicznych -> mają one charakter niematerialny – KDPW oraz na rachunek papieru wartościowego (ustawa o ofercie publicznej)
Na żądanie posiadacza rachunku papieru wartościowego podmiot prowadzący ten rachunek wystawia imienne świadectwo depozytowe. Dokument ten potwierdza legitymację praw z papieru wartościowego wskazanych w jego treści, które nie są lub nie mogą być realizowane bez potwierdzenia.
Wydanie dokumentów akcji:
– akcjonariuszowi przysługuje uprawnienie do żądania od spółki wydania dokumentów akcji; art. 328 paragraf 5 – akcjonariusz nabywa roszczenie o wydanie dokumentów akcji w terminie 1 miesiąca od dnia rejestracji spółki
– zarząd ma obowiązek wydać dokumenty w terminie 1 tygodnia od zgłoszenia przez akcjonariusza, niewydanie dokumentów akcji w tym terminie skutkuje odpowiedzialnością odszkodowawczą zarządu spółki
Prawo akcjonariusza do żądania wydania dokumentów nie może być ani wyłączone ani ograniczone
Art. 335 – dokumenty akcji lub świadectwo tymczasowe wydane przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego są nieważne, nie mogą być wydane dokumenty akcji na okaziciela przed pełnym opłaceniem kapitału.
Podział akcji:
art. 334
– imienne
– na okaziciela
Statut decyduje, jakie akcje występują w spółce.
Na żądanie akcjonariusza może nastąpić zmiana akcji na okaziciela na akcje imienne i odwrotnie.
Akcje imienne – akcjonariuszem jest osoba imiennie oznaczona w treści dokumentu, powinna być uwidoczniona każda wpłata na poczet kapitału zakładowego.
Wydawane, gdy akcjonariusze chcą kontrolować skład osobowy spółki i ograniczyć zbywanie i obrót tymi akcjami.
Spółka musi wydać akcje imienne w następujących przypadkach:
– gdy występuje obowiązek do powtarzających się świadczeń niepieniężnych
– akcje uprzywilejowane (wyjątek stanowi akcja niema)
– akcje aportowe (akcje obejmowane w zamian za aporty) – akcja imienna do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok obrotowy, w którym nastąpiło pokrycie akcji
Obowiązek wydania akcji imiennych może także wynikać z przepisów szczególnych, np. Ustawa o obrocie papierami wartościowymi -> akcje Domu Maklerskiego (chyba, że zdematerializowane).
Uprawnieni z akcji imiennych wpisywani są do księgi akcyjnej. Również osoby z tym dokumentem.
Księga w formie tradycyjnej lub zapisu elektronicznego. Można zlecić prowadzenie księgi bankowi lub domowi maklerskiemu lub firmie inwestycyjnej.
Uprawnieni z akcji imiennych są wpisywani do księgi akcyjnej, gdzie wpisuje się także uprawnionych z dokumentów tymczasowych ((świadectwa tymczasowe).
Wpisy mają charakter deklaratywny, ale ich dokonanie stanowi konieczny warunek wykonania praw korporacyjnych.
Przeniesienie akcji imiennych – art. 339 – następuje przez pisemne oświadczenie albo na samym dokumencie akcji albo w osobnym dokumencie albo wymaga dokumentu akcji.
To samo w przypadku świadectw tymczasowych.
Przenoszenie dokumentu akcji:
– oświadczenie w dokumencie akcji
– wydanie dokumentu akcyjnego
– wpis w księdze akcyjnej
Art. 341 KSH – wniosek o dokonanie zmiany w księdze akcyjnej.
Składany jest przez uprawnionego = nabywcę, wnioskodawca powinien przedłożyć dokumenty, które uzasadniają zmianę wpisu. Zarząd nie ma obowiązku badania prawdziwości podpisu akcjonariusza. Zarząd może odmówić wpisu – kwestionuje zasadność lub brak dokumentu. Zarząd powinien poinformować osoby zainteresowane. Zarząd wyznacza dwutygodniowy termin na zgłoszenie sprzeciwu. Zgłoszenie sprzeciwu w tym czasie powoduje wstrzymanie zmiany wpisu.
Akcje aportowe – akcje imienne, muszą nimi być aż do sprawozdania finansowego. W tym czasie akcje nie mogą być wydawane, zastawiane ani nie mogą być przedmiotem obrotu. Nie stosuje się tych zasad w razie podwyższenia kapitału -> ubieganie się o dopuszczenie do obrotu na regułach regulaminowych (dematerializacja).
Akcje na okaziciela:
– dokument akcji na okaziciela legitymuje osobę, która jest posiadaczem takiego dokumentu, wykonywanie wszelkich praw udziałowych za okazaniem dokumentu
– nie mogą być wydawane przed pełną wpłatą.
Na dowód częściowej wpłaty spółka jest zobowiązana wydać świadectwo tymczasowe – jest to imienny papier wartościowy i daje dokładnie takie same uprawnienia jak akcja. Jest wpisywany do księgi akcyjnej.
Sposoby pokrycia akcji:
– akcje gotówkowe – wydawane w zamian za wkład pieniężny, nie mogą być obejmowane po niższej wartości niż wartość nominalna.
Wartość akcji: nominalna (podzielenie kapitału zakładowego na akcje o równej wartości nominalnej), emisyjna (wartość, po której akcjonariusz obejmuje akcje).
Nadwyżka pomiędzy ceną emisyjną a wartością nominalną musi być wpłacona w całości przed rejestracją – idzie na poczet kapitału zapasowego..
Kapitał zapasowy w spółce akcyjnej jest tworzony obligatoryjnie – art. 396 KSH.
Obowiązek co roku z czystego zysku przelewania do kapitału zapasowego 8% zysku za dany rok obrotowy do momentu osiągnięcia 1/3 kapitału zakładowego.
Wartość emisyjna może być zróżnicowana (np. ze względu na różne uprawnienia wynikające z akcji).
Jeżeli akcje nie zostały w pełni pokryte przed rejestracją, to terminy i wysokość wpłat określa statut lub uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy.
Walne zgromadzenie akcjonariuszy może jednak upoważnić zarząd do określenia terminu wpłaty. Kodeks nie przewiduje, do kiedy mają być wpłaty na kapitał zakładowy.
Jeżeli taki termin zostanie określony -> muszą być ogłoszenia.
Pierwsze ogłoszenie ma się ukazać na miesiąc przed dokonaniem wpłat, a drugie na dwa tygodnie przed dokonaniem wpłat. Zamiast ogłoszeń mogą być wezwania listami poleconymi.
Akcjonariusz, który nie dokona wpłaty w terminie -> odsetki za opóźnienie lub odszkodowanie (gdy powstała szkoda), statut może też przewidywać inne sankcje.
Jeżeli nie ma w ciągu miesiąca zapłaty odsetek / odszkodowania, akcjonariusz może zostać pozbawiony praw udziałowych przez unieważnienie akcji lub świadectwa udziałowego. Akcjonariusz powinien być poinformowany o takiej możliwości.
Akcja unieważniona – zrywa się związek pomiędzy dokumentem akcji i prawami udziałowymi (dokument o takim numerze nie uprawnia do świadczeń, itd.). Zarząd spółki emituje nowy dokument o tym samym numerze i z takimi samymi prawami. O unieważnieniu spółka informuje akcjonariuszy i ich poprzedników (list polecony), ogłasza się unieważnione numery.
Nowe dokumenty sprzedawane są za pośrednictwem notariusza lub firmy inwestycyjnej. Cena uzyskana ze zbycia -> pokrycie zaległych spłat odsetek, odszkodowania, kosztów sprzedaży dokumentów. Jeżeli coś zostanie, zostaje to zwrócone akcjonariuszowi. Jeżeli kwota nie pokryje wszystkich aktywów, za brakującą kwotę odpowiada akcjonariusz i jego prawni poprzednicy (odpowiedzialność solidarna).
Roszczenie przedawnia się w terminie 3 lat od sprzedaży akcji.
Art. 351 paragraf 4 – akcjonariusz może wykonywać swoje prawa, gdy pokrył wpłatę za akcję.
Prawo głosu – od daty pełnej wpłaty.
Akcje uprzywilejowane:
– przyznanie więcej głosów na akcję (max 2 głosy)
– uprzywilejowane co do dywidendy (nie może być więcej niż 1/2 tego co przypada na akcje zwykłe)
– uprzywilejowane co do udziałów w kwocie polikwidacyjnej (wypłata w pierwszej kolejności, wyższa kwota)
Akcje uprzywilejowane muszą mieć charakter imienny.
Akcja niema – wyjątek, uprzywilejowana co do zysku, nie ma prawa głosu, na okaziciela, nie ma ograniczenia co do wysokości dywidendy. Wydając takie akcje spółka nie kontroluje swojego składu osobowego!
Inne papiery wartościowe wydawane przez spółkę akcyjną:
1. Imienne świadectwa tymczasowe – wydawane w zamian za akcje na okaziciela, które nie zostały w pełni opłacone. Świadectwa te dają te same prawa co akcja, do czasu aż będzie można wydać normalną akcję. Mają charakter imienny i muszą zostać wpisane do księgi akcyjnej.
2. Świadectwa użytkowe – tylko wtedy, gdy przewiduje je statut spółki. Wydawane mogą być w zamian za akcje umorzone (umorzenie = wygaśnięcie praw z akcji, akcja przestaje istnieć). Są to papiery wartościowe, które nie mają wartości nominalnej, mogą być imienne lub na okaziciela. Uprawniają wyłącznie do dywidendy, mogą też uprawniać do nadwyżki majątku spółki która powstaje po pokryciu wartości nominalnej akcji. Świadectwa te nie inkorporują żadnych praw udziałowych w spółce.
3. Obligacje – kodeks handlowy reguluje emisję obligacji zamiennych, które uprawniają obligatariusza do objęcia akcji spółki w zamian za obligacje.
Obligacje z prawem pierwszeństwa – dają obligatariuszowi prawo do objęcia akcji z pierwszeństwem przed akcjonariuszami. Do emisji takich obligacji konieczne jest podjęcie w spółce decyzji o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego.
4. Warranty subskrypcyjne – papiery wartościowe imienne lub na okaziciela, które uprawniają posiadaczy takich warrantów do zapisu lub objęcia akcji, z wyłączeniem prawa poboru. Są emitowane w celu podwyższenia kapitału zakładowego w oparciu o kapitał docelowy oraz warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego.
5. Imienne świadectwa założycielska – sporna kwestia charakteru prawnego tych papierów! Wydawane są osobom, które świadczyły usługi przy zawiązaniu spółki i w zamian za wynagrodzenie wydaje się im takie świadectwa. Mogą być wydawane maksymalnie na okres 10 lat. Dają uprawnienia wskazane w statucie – statut określa, jakie uprawnienia daje takie świadectwo. Przede wszystkim dają prawo do uczestniczenia w zysku spółki, tj. dodatkowe tytuły do uczestniczenia w dochodach spółki (ale ten zysk to jest zysk po odliczeniu minimalnej dywidendy przypadającej na akcję). Świadectwa te nie rodzą tytułu do uczestniczenia w spółce.
