Możliwość komentowania Reprezentacja przy zawieraniu umów została wyłączona

W przypadku zawierania umów z osobami fizycznymi, które samodzielnie prowadzą działalność gospodarczą, ta osoba reprezentuje siebie.

W przypadku przedsiębiorców, którzy są osobami prawnymi, organ właściwy do reprezentacji oraz sposób reprezentacji określa ustawa i statut i co do zasady zarówno organ jak i zasady reprezentacji podlegają ujawnieniu w KRS (co do zasady, dlatego że mamy takie osoby prawne, które nie są wpisywane do KRS-u). Jest pewna grupa podmiotów, którym ustawy przyznają osobowość prawną, a które nie są wpisywane do KRS-u (np. związki wyznaniowe) oraz osoby prawne, które powstają na podstawie przepisów o charakterze publicznoprawnym (np. związek międzygminny, instytucje kultury, itd.). One nie podlegają wpisowi, ale są osobami prawnymi.

Najprostsza jest sytuacja, gdy podmiot, z którym zawieramy umowę, widnieje w KRS-ie – jesteśmy w stanie sprawdzić, czy podmiot rzeczywiście istnieje, kto jest członkiem organu i jakie są zasady reprezentacji. Co do zasady, w spółkach kapitałowych przy zarządzie wieloosobowym reprezentacja jest łączna, to znaczy oświadczenie woli w imieniu spółki składa dwóch członków zarządu albo członek zarządu i prokurent. Umowa spółki, ewentualnie akt założycielski (w spółkach jednoosobowych), może przewidywać inny sposób reprezentacji. I tak umowa może przewidywać, że w wieloosobowym zarządzie każdy członek zarządu może samodzielnie reprezentować spółkę.

W KRS-ie podlegają ujawnieniu prokurenci. Wpis tego prokurenta do KRS-u powoduje to, że przedsiębiorca nie będzie mógł zasłaniać się tym, że osoba wpisana jako prokurent prokurentem już nie jest. Zawierając kontrakt, jesteśmy chronieni zasadą prawdziwości wpisu.

Pytanie o to, skąd mamy znać wyciąg z KRS. Takich wyciągów udziela Centralna Informacja o KRS – każdy może zwrócić się tam z wnioskiem i uzyska stosowny dokument dotyczący wpisu spółki do rejestru. Możemy sprawdzać dane dotyczące spółki także w wyszukiwarce Centralnej Informacji KRS umieszczonej na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości – albo podajemy tam nr KRS albo nazwę firmy spółki. Minusem tego jest brak informacji w wyszukiwarce o prokurentach. Przeglądanie tych danych jest bezpłatne, natomiast jeżeli chcemy mieć pełne dane spółki, to musimy się zwrócić do Centralnej Informacji o KRS, ale wtedy już jest to odpłatne.

Nie ma terminu ważności wyciągu, nie mamy jednak pewności, czy za pół roku ten wyciąg będzie aktualny – dane mogą ulec zmianie.

Osobę prawną reprezentuje organ. Gdy działa organ, to tak jakby działała sama osoba prawna. Organ działa nie w imieniu osoby, ale za osobę prawną.

Art. 39 odrębnie reguluje w kodeksie kwestię braku umocowania albo przekroczenie zakresu umocowania przez osobę lub osoby, które działały jako organ. W tym wypadku czynność prawna jest nieważna i taka czynność prawna nie może być konwalidowana. Co najwyżej będzie można domagać się zwrotu tego, co świadczono na rzecz tej osoby oraz naprawienia szkody, którą poniosła druga strona, zawierając umowę i nie wiedząc o braku umocowania – dochodzić tego możemy od tego fałszywego organu.

W przypadku pełnomocników konieczne jest okazanie pełnomocnictwa i poinformowanie, że ktoś działa jako pełnomocnik. Prokurenci – wyciąg z KRS.

Możliwość komentowania Wygaśnięcie pełnomocnictwa została wyłączona

Wygaśnięcie pełnomocnictwa następuje w następujących sytuacjach:

– przede wszystkim, dokonanie czynności przez pełnomocnika, do której był umocowany

– upływ terminu, na który pełnomocnictwo zostało udzielone

– ziszczenie się warunku wygasającego

Wygaśnięcie często będzie wiązało się z zakończeniem stosunku podstawowego.

Jeżeli pełnomocnictwo było w umowie o pracę, to wygasa z momentem wygaśnięcia umowy o pracę.

– śmierć lub ustanie bytu prawnego pełnomocnika

Co do zasady, podstawą do wygaśnięcia pełnomocnictwa jest śmierć mocodawcy – chyb, że w pełnomocnictwie jest zastrzeżone inaczej. W takim wypadku, jeżeli wyraźnie to przewidziano, to w takiej sytuacji pełnomocnik będzie reprezentował spadkobierców mocodawcy.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa z jakichkolwiek przyczyn rodzi obowiązek zwrotu dokumentu pełnomocnictwa. Pełnomocnik jednak może się domagać odpisu dokumentu pełnomocnictwa z zaznaczeniem na odpisie, że pełnomocnictwo wygasło.

Zwrot dokumentu pełnomocnictwa ma zapobiegać przede wszystkim temu, aby były już pełnomocnik nie dokonywał czynności prawnych w imieniu mocodawcy.

Po co odpis dokumentu pełnomocnictwa? (art. 103, 104 KC) Z uwagi na ochronę pełnomocnika przed pociągnięciem do odpowiedzialności.

Jeśli pełnomocnik dokonuje po wygaśnięciu umocowania czynności prawnej w imieniu mocodawcy, to czynność taka jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć.

Kto może wiedzieć o pierwotnym umocowaniu? Przede wszystkim starzy klienci, z którymi mocodawca zawierał stosunki. Należy informować stałych klientów o odwoływaniu dotychczasowego pełnomocnika.

Musimy zwrócić uwagę na tzw. zdolność kontraktową (zdolność zawierania umów). Musimy ustalić, czy strona, która chce zawrzeć z nami umowę, ma w ogóle zdolność kontraktową – czyli czy może być podmiotem praw i obowiązków wynikających z umowy. Zdolność kontraktowa to wycinek zdolności do czynności prawnej.

Nas interesuje, czy strona jest podmiotem prawa.

Jakie mamy podmioty prawa (art. 33¹ KC):

– osoby fizyczne

– osoby prawne

– niepełne osoby prawne – takimi w naszym systemie prawnym są przede wszystkim handlowe spółki osobowe, spółki w organizacji, oddziały zagranicznych ubezpieczycieli

Jeżeli chodzi o osoby prawne, to w naszym systemie prawnym nie ma znaczenia, czy dana umowa mieści się w przedmiocie działalności osoby prawnej.

Możliwość komentowania Odwołanie umocowania została wyłączona

Odwołanie pełnomocnictwa jest jednostronnym oświadczeniem woli mocodawcy skierowanym do pełnomocnika i jest skuteczne wtedy, gdy doszło do pełnomocnika w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią. Nie ma zastrzeżonej żadnej formy, nawet gdyby taka forma była konieczna do udzielenia pełnomocnictwa.

Pełnomocnictwo może być odwołane w każdym czasie. Jest ono stosunkiem opartym na zasadzie zaufania. Stąd zasada odwołalności pełnomocnictwa w każdym czasie.

Wyjątek – art. 101 paragraf 1 KC. Mocodawca może zrzec się z góry uprawnienia do odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku wewnętrznego, będącego podstawą pełnomocnictwa.

Trzeba pamiętać jednak o tym, że udzielenie pełnomocnictwa nigdy nie powoduje wyłączenia możliwości działania samego mocodawcy.

Możliwość komentowania Działanie bez umocowania lub z przekroczeniem umocowania została wyłączona

Osoba, która działa jako pełnomocnik, nie mając do tego umocowania, lub dokonując czynności, które nie mieszczą się w zakresie umocowania, nazywana jest rzekomym pełnomocnikiem i określana jest mianem falsus procurator.

Czynność takiego rzekomego pełnomocnika nie wywołuje bezpośrednich skutków dla reprezentowanego. Taki wniosek wynika a contrario z art. 95 paragraf 2 KC. Nie skutkuje również w sferze praw i obowiązków pełnomocnika, bo ujawnił, że działa nie we własnym imieniu, a w imieniu osoby trzeciej.

Zgodnie z art. 103 KC ważność umowy, która została zawarta przez rzekomego pełnomocnika, może być uzależniona od jej potwierdzenia przez osobę, w imieniu której taka umowa została zawarta. Do czasu potwierdzenia mamy do czynienia z bezskutecznością zawieszoną. W momencie, gdy mocodawca potwierdzi taką umowę, umowa taka staje się skuteczna i ważna. Brak potwierdzenia powoduje, że taka czynność jest bezwzględnie nieważna.

Jeżeli umowa nie zostanie potwierdzona przez mocodawcę, to rzekomy pełnomocnik ma obowiązek do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy. Ma również obowiązek naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę, nie wiedząc o braku umocowania. Obowiązek odszkodowawczy ogranicza się do tzw. ujemnego interesu umowy. Nie wchodzą w to ewentualnie ewentualne zyski strony.

Co do zasady, jednostronna czynność prawna rzekomego pełnomocnika jest bezwzględnie nieważna. Jeżeli jednak druga strona zgodziła się na działanie pełnomocnika bez umocowania, to w takim wypadku znajdą odpowiednie zastosowanie przepisy o zastosowaniu umowy i mocodawca może potwierdzić tą czynność.

Możliwość komentowania Substytucja została wyłączona

Substytucja to możliwość udzielenia dalszych pełnomocnictw. Art. 106 KC przewiduje możliwość udzielenia dalszych pełnomocnictw w wypadkach, gdy takie uprawnienie wynika:

– z treści pełnomocnictwa

– z ustawy

– ze stosunku podstawowego

Mocodawca może ustanowić dla siebie więcej niż jednego pełnomocnika. W przypadku ustanowienia kilku pełnomocników, każdy z nich może działać samodzielnie, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa.

Pełnomocnik, co do zasady, nie może dokonywać czynności prawnej z samym sobą (art. 108 KC). Są wyjątki od tej zasady – pełnomocnik może być stroną czynności prawnej w sytuacji, gdy jest to dopuszczone na podstawie treści pełnomocnictwa, albo ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszania interesów mocodawcy. Ta konstrukcja jest często wykorzystywana zwłaszcza w praktyce notarialnej.

Przepis art. 108 KC odpowiednio znajduje zastosowanie do czynności prawnych, których jedna i druga strona miałaby być reprezentowana przez tego samego pełnomocnika.

Możliwość komentowania Pełnomocnictwo została wyłączona

Można wyróżnić pełnomocnictwo:

– do dokonywania czynności prawnych (traktowane jest jako pełnomocnictwo materialne)

– do dokonywania czynności sądowych (pełnomocnictwo sądowe)

Pełnomocnictwo to również stosunek prawny lub oznaczenie pełnomocnictwa w dokumencie.

Pełnomocnictwo może być oparte o tzw. stosunek podstawowy, który jednocześnie jest stosunkiem wewnętrznym pomiędzy mocodawcą a pełnomocnikiem, który jest niezależny co do zasady od pełnomocnictwa. Klasycznym stosunkiem wewnętrznym jest np. umowa o pracę.

Źródłem pełnomocnictwa może być np. umowa o pracę, umowa zlecenie, umowa agencyjna.

Stosunek związany z pełnomocnictwem stanowi stosunek prawny będący podstawą pełnomocnictwa. Istnienie tego stosunku podstawowego nie jest jednak warunkiem skuteczności udzielenia pełnomocnictwa. Może być tak, że mamy pełnomocnictwo, a nie ma żadnego stosunku podstawowego.

Udzielenie pełnomocnictwa następuje przez jednostronne oświadczenie woli mocodawcy, które jest skierowane do osoby, która ma być pełnomocnikiem. Pełnomocnictwo ma charakter czynności prawnej upoważniającej – czyli samo pełnomocnictwo nie powoduje, że pełnomocnik jest zobowiązany do podjęcia jakiegokolwiek działania. Ewentualne zobowiązanie do działania w imieniu mocodawcy może wynikać ze stosunku podstawowego, np. pracownik jest zobowiązany podejmować te działania, które są objęte treścią umowy o pracę.

Samo udzielenie pełnomocnictwa nie rodzi zobowiązania po stronie pełnomocnika. Pełnomocnictwo daje tylko upoważnienie do działania, nie daje obowiązku. Pełnomocnictwo nie jest też czynnością, gdzie następuje rozporządzenie jakimś prawem.

Dla udzielenia pełnomocnictwa konieczne jest posiadanie takiego zakresu zdolności do czynności prawnych, jakiego wymaga czynność prawna, która ma być dokonana przez pełnomocnika. I tak np. jeśli mamy częściowo ubezwłasnowolnionego, to nie może on dać pełnomocnictwa do czynności, której sam dokonać nie może.

Pełnomocnikiem natomiast może być również osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych. Ta okoliczność nie ma wpływu na skuteczność czynności dokonanej przez pełnomocnika.

W naszym systemie prawnym pełnomocnikiem może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna. W przypadku udzielenia pełnomocnictwa osobie prawnej, osoba ta będzie działała przez swoje organy – organ będzie występował jednak jako pełnomocnik mocodawcy.

Np. jeśli spółka z o. o. X1 udzieliła pełnomocnictwa do zawarcia kontraktu spółce z o. o. X2, to wobec osoby trzeciej będzie występował zarząd tej spółki, będzie jednak reprezentował spółkę X1.

Pełnomocnikiem może też być niepełna osoba prawna, która wg artykułu 33¹ KC ma jednak zdolność prawną (np. spółka jawna, komandytowa, partnerska).

Co do zasady pełnomocnictwo może być dokonane w dowolnej formie. Świadome tolerowanie działania innej osoby jako pełnomocnika może być traktowane jako konkludentne udzielenie pełnomocnictwa. Zgodnie z art. 99 paragraf 2 KC, udzielenie pełnomocnictwa tzw. ogólnego powinno być dokonane w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Zgodnie z art. 99 paragraf 1 KC, jeżeli do ważności czynności prawnej jest potrzebna szczególna forma, to także pełnomocnictwo do dokonania takiej czynności musi być dokonane w tej formie. Na przykład pełnomocnictwo do zbycia nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego, ponieważ art. 155 KC przewiduje, że do rozporządzania nieruchomością wymagany jest akt notarialny.

Możliwość komentowania Przedstawicielstwo została wyłączona

Przedstawicielstwo, w rozumieniu KC, polega na dokonywaniu czynności prawnych w imieniu i na rzecz reprezentowanego (art. 96). Przedstawiciel działa w cudzym imieniu na podstawie umocowania, które:

– może wynikać z ustawy (przedstawicielstwo ustawowe)

– może wynikać z oświadczenia woli (pełnomocnictwo)

Czynność prawna, która jest dokonywana przez przedstawiciela w granicach jego umocowania, wywołuje skutki prawne w sferze praw i obowiązków bezpośrednio dla reprezentowanego. Inaczej mówiąc, jeżeli zawieramy umowę przez przedstawiciela, to stroną tej umowy nie jest przedstawiciel, tylko reprezentowany.

Czynność prawna, która jest dokonana przez przedstawiciela, wywołuje dla reprezentowanego stan związania w zakresie skutków czynności prawnej dokonanej przez przedstawiciela. Działania przedstawiciela mogą polegać zarówno na składaniu oświadczeń woli (przedstawicielstwo czynne) oraz na odbieraniu oświadczeń woli (przedstawicielstwo bierne).

Mamy do czynienia z zasadą jawności przedstawicielstwa, która obejmuje obowiązek ujawniania przez przedstawiciela faktu, że działa jako przedstawiciel i na rzecz określonej osoby. W cudzym imieniu może bowiem działać tylko ten, kto ujawnia wobec osoby trzeciej, że zarówno skutki dokonanej czynności jak i rola strony mogą dotyczyć tylko reprezentowanego. Ta okoliczność musi być dla osoby trzeciej rozpoznawalna, czyli wynikać z zachowania się przedstawiciela lub z kontekstu, w jakim czynność jest wykonywana.

Nie wszystkie czynności mogą być dokonane przez przedstawiciela:

– sporządzenie testamentu

– ograniczenia wynikające z charakteru czynności prawnej, np. unieważnienie uznania dziecka

Funkcję zbliżoną do przedstawicielstwa pełnią również inne instytucje prawne. Mamy zastępcę pośredniego – dokonuje on czynności prawnej we własnym imieniu, ale na cudzy rachunek.

Klasycznym przypadkiem zastępcy pośredniego jest komisant – zawsze działa we własnym imieniu, ale dokonuje czynności na rzecz innego podmiotu, który nie jest ujawniany. Stroną umowy jest zawsze komisant.

Posłaniec – nie składa oświadczenia woli, a tylko je przenosi. Nie musi mieć zdolności do czynności prawnych ani rozumieć sensu czynności prawnej.

Pomocnik – tylko pomaga przy zawarciu umowy.

Od przedstawicielstwa musimy odróżnić organ osoby prawnej. Przedstawiciel działa w imieniu i na rzecz reprezentowanego, natomiast przy organie w obrocie występuje organ. Nie działa on w imieniu osoby prawnej, ale za osobę prawną.

Przede wszystkim, jeśli ktoś działa w charakterze organu, przekraczając swoje kompetencje, to taka czynność jest bezwzględnie nieważna i nie ma możliwości jej konwalidowania (art. 38 i 39 KC).

W takiej sytuacji, np. jeśli organ osoby prawnej składa oświadczenie woli, to też przez pryzmat tego organu patrzymy np. na wady oświadczenia woli.

Osoba upoważniona do dokonywania czynności faktycznych – nie ma prawa do reprezentowacji, tylko np. odbiera towar.

Przedstawicielstwo ustawowe – jego źródłem są przepisy ustawy. Przedstawicielstwo ustawowe powstaje na skutek określonych zdarzeń. Mogą to być zdarzenia:

– sensu stricto, np. urodzenie się dziecka

– wyrok sądu, np. ustanowienie opiekuna dla osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej

Przedstawicielem jest osoba wyraźnie wskazana w ustawie. Przedstawicielem ustawowym może być jedynie osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Przedstawiciel ustawowy jest uprawniony do dokonywania w imieniu reprezentowanego wszystkich czynności objętych umocowaniem. Przedstawicielstwo ustawowe może również wynikać z umowy spółki.

Przedstawicielstwo ustawowe rodziców ustaje wskutek:

– uzyskania pełnoletności przez dziecko (wyjątek – kobieta która po ukończeniu 16 lat wychodzi za mąż)

– uchylenie kurateli

– ubezwłasnowolnienie

Możliwość komentowania Granice swobody kontraktowania została wyłączona

Zasada wolności umów nie ma charakteru nieograniczonego. Granice tej swobody zostały wyznaczone w art. 353¹ KC, który odwołuje się do:

– przepisów ustawy

– właściwości czy też natury stosunku prawnego

– zasad współżycia społecznego

Granice dotyczą zarówno treści jak i celu kontraktu:

– sprzeczność z ustawą. Każdy kontrakt (podobnie jak inne czynności prawne) wywołuje nie tylko skutki w nim wyrażone, ale także te, które wynikają z przepisów ustawy, zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Jeżeli chodzi o ograniczenia wynikające z przepisów, to chodzi tutaj o przepisy o charakterze bezwzględnie obowiązujące. KC przewiduje przede wszystkim nieważność kontraktu sprzecznego z ustawą, ale także takiego, który ma na celu obejście ustawy, chyba że przepis, który dotyczy właściwego stosunku, przewiduje inny skutek. Nieważny jest także kontrakt, który byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Podobne rozwiązanie zawierają przepisy Europejskiego Prawa Kontraktów. Zgodnie z art. 15.101 oraz 15.102 nieważna jest umowa sprzeczna z zasadami uznanymi za podstawowe w krajowych systemach prawnych lub z bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa, jeżeli jednocześnie przepisy te taką sankcję przewidują.

Zgodnie z art. 58 paragraf 3 KC, jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część umowy, to pozostaje ona w mocy co do pozostałych części. Tak też przewiduje art. 15.103 Europejskiego Prawa Kontraktów.

Całkowicie niedopuszczalne jest ukształtowanie kontraktu czy też celu, dla którego kontrakt jest zawierany, w sposób sprzeczny z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa. Kontrakt nie może być ani co do celu ani co do treści sprzeczny z bezwzględnie obowiązującymi zasadami prawa. Przepisy, które ograniczają swobodę umów, zawarte mogą być w KC lub w ustawach.

– sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Należy pamiętać, że ta klauzula generalna pochodzi z poprzedniego systemu – była wówczas inaczej interpretowana. Od 1990 roku interpretujemy ją w inny sposób.

Z klauzuli wywodzimy:

1. zasadę słuszności kontraktowej

2. zasady dobrych obyczajów

Klauzula sprzeczności z zasadami współżycia społecznego pozwala nam na podstawie innego systemu oceniać skuteczność (ważność) czynności prawnej.

Kontrakt sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może np. naruszać zasadę równości stron, jednej stronie przyznając niezwykle wygórowane przywileje, drugiej stronie nie przyznając nic. Taki kontrakt może być podważony na podstawie zasad współżycia społecznego.

Mamy szereg orzeczeń SN w tej materii. Np. w latach 90-tych za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego były uznawane zapisy w umowach banków, które to banki mogły sobie dowolnie jednostronnie zmieniać ich zapisy.

– sprzeczność kontraktu z właściwością (naturą) stosunku prawnego. Kryterium stosunku prawnego jest interpretowane niejednolicie, w znaczeniu szerszym lub węższym.

W znaczeniu węższym jest ono utożsamiane z nakazem respektowania tych elementów określonego stosunku prawnego, które są wyraźnie uregulowane przepisami prawa, a których zmiana lub brak prowadziłby do zniekształcenia relacji prawnej, która jest charakterystyczna dla danego typu umowy. Chodzi tutaj o takie umowy, które odbiegałyby i całkowicie wypaczały sens tej umowy wynikający z przepisów ustawy i KC.

W znaczeniu szerszym jest ono związane z uznaniem, że kontrahenci mają obowiązek respektowania ogólnych cech zobowiązania, określonych ogólnie przez porządek prawny. Do takich cech zalicza się między innymi równorzędność stron, ekwiwalentność świadczeń w umowie wzajemnej, prawidłowe utrzymanie zrównoważonego układu wzajemnych uprawnień i obowiązków kontraktowych, względny charakter zobowiązania, nakaz poszanowania interesów osób trzecich.

W orzecznictwie SN ta natura jest różnie ujmowana. Przykładem naruszenia tej natury jest zastosowanie prawa wypowiedzenia w umowie, gdzie świadczenie ma charakter jednorazowy. I odwrotnie – zastosowanie prawa odstąpienia od umowy, gdy zobowiązanie ma charakter trwały.

W naszym prawie mamy prawo odstąpienia – w momencie wykonania tego uprawnienia stosunek prawny zostaje całkowicie zniesiony, skutki ex tunc. Mamy również wypowiedzenie umowy – jednostronną czynność prawną, zakończenie stosunku prawnego, ze skutkami ex nunc.

Wypowiedzenie jest właściwe dla stosunków o charakterze ciągłym.

Ta natura stosunku zobowiązaniowego w stosunku szerokim stoi w zasadzie równorzędności stron.

Możliwość komentowania Zasady swobodnego kontraktowania została wyłączona

Zasada swobody umów wywodzi się wprost z konstytucji. W naszym systemie prawnym ta zasada pojawiła się dopiero w 1990 – wcześniej była to zasada niepisana, nie była jednoznacznie wyrażona w normie. Od 1990 roku mamy artykuł 353¹ KC, który stanowi, że strony, które zawierają umowę, mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść i cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie i zasadom współżycia społecznego.

Zasada swobody umów znajduje także swoje odbicie w Konwencji Wiedeńskiej o Międzynarodowej Sprzedaży Towarów. Kontrahenci, zgodnie z KW, mogą wyłączyć zastosowanie przepisów KW, mogą też zastosowanie jej do kontraktu, ale mogą też inaczej określić skutki.

To samo w zasadach Europejskiego Prawa Kontraktów – przewidują one w artykule 1:102 mamy wyrażoną zasadę swobodnego kontraktowania. Strony mogą swobodnie zawrzeć kontrakt i ustalić jego treść, pod warunkiem przestrzegania zasad dobrej wiary i uczciwego postępowania oraz przepisów bezwzględnie wiążących.

Zasady unidroit – na gruncie tych zasad strony mają pełną swobodę zawarcia umowy oraz określania jej treści.

Zasada swobody kontraktowania wyraża się przede wszystkim w tym, że strona może swobodnie decydować o zawarciu kontraktu. Przede wszystkim, sama strona decyduje o tym, czy chce zawrzeć kontrakt.  To, czy będzie zawierać kontrakt i z kim, to jest decyzja tego podmiotu – nie ma obowiązku kontraktowania, chociaż w przepisach szczególnych takie obowiązki kontraktowania możemy znaleźć (np. umowy ubezpieczenia OC, gdzie ubezpieczyciel ma obowiązek zawrzeć umowę z tym, kto będzie chciał zawrzeć taki kontrakt).

Zasada swobody umów przejawia się także w tym, że mamy prawo do swobodnego wyboru kontrahenta. Co więcej, gdyby ktoś próbował nam narzucać, to podlega to ochronie z przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Zasada swobody umów przejawia się w tym, że strony mogą układać stosunki pomiędzy sobą w dowolny sposób – mają swobodę w uzgadnianiu treści umowy, ale w granicach tej swobody.

Zasada swobody dotyczy wyboru formy. Generalnie na gruncie prawa polskiego mamy zasadę wynikającą z art. 60 KC, że oświadczenie woli może być wyrażone w każdy sposób, który dostatecznie ujawnia ową wolę, czyli również w każdej formie te oświadczenia mogą być złożone.

Granica swobody umów to są przepisy – czasami przepisy prawa przewidują określoną formę dla szczególnego typu kontraktu.

Gdybyśmy spojrzeli na przepisy dotyczące zobowiązań, to mamy tam tylko rygor dowodowy co do formy pisemnej.

Zasada swobody kontrahentów co do decydowania o formie przewidziana została również w KW – art. 11 KW kontrakt sprzedaży nie musi być zawarty na piśmie i nie jest poddany jakimkolwiek rygorom formalnym. Zawarcie i treść kontraktu mogą być wykazane za pomocą wszelkich dostępnych dowodów bez jakichkolwiek ograniczeń, w tym także dowodem ze świadków.

Jeżeli chodzi o swobodny wybór formy kontraktu, to warto pamiętać o tym, że forma pisemna jest również zachowana wtedy, gdy dochodzi do zawierania kontraktu w trybie oferty lub przyjęcia.

Faktura jest dokumentem o charakterze podatkowym! Nie jest to żadna umowa, a jedynie może to być dowód na to, że taka umowa (również ustna) została zawarta.

Możemy natomiast mieć pisma potwierdzające zawarcie umowy.

Jeżeli chodzi o kontrakty, to przejawem autonomii woli dotyczącej treści kontraktu jest możliwość poddania kontraktu i sporów z nim związanych pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Sądy polubowne mają charakter prywatnoprawny, ale strony mogą poddać spory pod rozstrzygnięcie sądu polubownego lub arbitrażowego.

Wtedy, kiedy mamy do czynienia z podmiotami z różnych państw, to te strony mogą wskazać prawo właściwe dla tego kontraktu. Zgodnie z art. 25 paragraf 1 prawa prywatnego międzynarodowego kontrahenci mogą poddać stosunki, które wynikają z kontraktu, wybranemu przez siebie prawu, jeżeli pozostaje ono w związku z kontraktem.

W naszym prawie międzynarodowym prywatnym art. 25 mówi, że musi to być prawo, które pozostaje w jakimś związku z kontraktem. Konieczny jest jednak wniosek.

Wyjątkiem od swobody wyboru prawa jest kontrakt dotyczący nieruchomości – tutaj zawsze właściwe jest prawo państwa, na terenie którego znajduje się ta nieruchomość.

W ramach swobody kontraktowania strony swobodnie decydują o rozwiązaniu kontraktu.

Jeżeli mamy do czynienia z rozwiązaniem kontraktu, co do zasady na takie rozwiązanie potrzeba zgody dwóch stron. Odstąpienie i wypowiedzenie kontraktu to uprawnienie kształtujące jednej strony – mocą swojej decyzji strona może odstąpić (w sposób ustawowy lub umowny – w drugim przypadku należy wskazać, w jakim terminie może nastąpić odstąpienie; odstąpienie ma zastosowanie np. w przypadku umowy o dzieło) lub wypowiedzieć kontrakt (wypowiedzenie ma zastosowanie przy stosunkach ciągłych).

Odstąpienie wywołuje skutki ex tunc – z mocą wsteczną. Wypowiedzenie wywołuje skutki ex nunc – tylko na przyszłość.

Możliwość komentowania Umowy nazwane, nienazwane i mieszane została wyłączona

Umowy nazwane – mają swoją podstawę normatywną. Zostały uregulowane w jakichś przepisach, np. umowa sprzedaży, dostawy, o dzieło, itd. W ramach każdego tytułu mamy uregulowaną konkretną nazwaną umowę. W definicji ustawowej mamy określone elementy przedmiotowo istotne (takie, które pozwalają nam uznać, że jakaś umowa, która została zawarta w praktyce – w obrocie – jest tą umową, którą reguluje kodeks) danej umowy.

Umowę możemy przyporządkować do umowy kodeksowej – gdy wiemy, że zastosujemy określone przepisy kodeksowe.

Nie możemy powiedzieć, że umowy nazwane to tylko takie uregulowane w KC – są to również umowy sformułowane w innych przepisach. Np. umowa o pośrednictwo w zakresie nieruchomości.

To, co jest istotne – nie jest ważne, jak strony nazwą daną umowę.

Umowy nienazwane – takie umowy, których treść jest uzgadniana przez strony w ramach swobody umów i nie odpowiada żadnej umowie nazwanej.  Taką umową nienazwaną jest umowa faktoringu, umowa franchisingu i inne. Takie umowy są powszechnie stosowane, nawet momentami w kodeksie znajdują się przepisy przygotowane jak gdyby z myślą o tych umowach, ale umowy takie nigdzie nie są zdefiniowane.

Często zdarza się tak, że mamy do czynienia z umową nienazwaną, która zaczyna być powtarzalna w obrocie. Przykładem takiej umowy jest umowa leasingu – w pewnym momencie umowa taka stała się umową nazwaną.

W przypadku umowy nazwanej wiemy, że strony się na coś umawiają i stosujemy odpowiednie do tej umowy przepisy. Przy umowach nienazwanych w przypadku konfliktu między stronami nie mamy do czego sięgać w kwestii regulacji normatywnej – problem będziemy musieli rozstrzygnąć w oparciu o przepisy KC. Nie zawsze jednak wyjdzie nam ostateczne rozwiązanie. Ostatecznością jest postępowanie sądowe – często jednak nie będziemy mieć pewności, czy wygramy sprawę w sądzie.

Umowy mieszane – łączą w sobie elementy różnych umów. Znajdą tu zastosowanie odpowiednio przepisy o jednej oraz o drugiej umowie nazwanej.